Vanilya kesinlikle sıradan değildir. Hatta sürprizlerle doludur. Örneğin, ekonomi botanikçisi Pesach Lubinsky’ye göre, yabani vanilya orkidesi çiçeği”aslında tarçın gibi kokar”. Tabii bir de tozlaşma süreci var. Sadece Orta Amerika’ya özgü bir arı türünün bunu yaptığı düşünülüyor ve geriye kalan her yerde polenler elle naklediliyor.
Günümüzde vanilya büyük oranda Madagaskar’da o arının okyanuslar ötesinde yetiştiriliyor Vanilya, Avrupa’da 1600′lerden sonra, İspanyollar Meksika’dan vanilya taneleriyle döndüğünde hızla popüler oldu. Ama Yeni Dünya’nın dışında hiç kimse bitkinin meyve vermesini sağlayamadı. Ta ki 1841′de Réunion Adası’nda bir köle günümüzde hâlâ kullanılan elle tozlaştırma tekniğini çzöene dek. Vanilla planifolia en yaygın yetiştirilen tür. İkinci en yaygın tür ise, doğal ortamda hiç görülmemiş olan Tahiti vanilyası, yani Vanilla tahitensis. Geçtiğimiz yıl Lubinsky DNA araştırmalarıyla bunun, büyük olasılıkla Mayaların çikolata tatlandırmak için bir araya getirdiği iki farklı türün bir karışımı olduğunu belirledi. Vanilya, İspanyol kalyonlarıyla Filipinler’e orada Fransızlarla Tahiti’ye gitti. Ve bu, çıktığı dünya turunun sadece bir bölümü idi.
Sibirya Kurdu’nun Sırrı Ne?
Kızak köpeği yarışçıları yıllardır uzun mesafede temel bir formülü izler: Altı saat koş, altı saat dinlen. Son dönemde Idştarod gibi büyük yarışları, düşünüldüğünden daha uzun süre -dinlenmeden 14 saat- yola devam eden ekipler kazandı. En şaşırtıcı olanı ise, köpeklerin koştukça daha da güçleniyor gibi görünmesiydi. Bu da taktiklerin gözden geçirilmesine tıbbi değerlendirmelerin yeniden yapılmasına neden oldu. Oklahoma Eyalet Üniversitesi’nden (ABD) Hayvan fizyolojisi Micheal S. Davis, en iyi kızak köpeklerinde, birkaç saat yarıştıktan sonra metabolizmalarını bir şekilde değiştiren “Sihirli bir düğme var sanki” diyor. Köpekler böylece kaslarında depolu yağı ve şekeri tüketmeden, çok miktarda kaloriyi hızla yakabiliyorlar. Bunu nasıl yaptıkları, göçmen hayvanlarda da benzer bir beceri oluğ olmadığı belli değil. Ama Davis “Gizli Strateji” ve ardından, insanlarda da olup olmadığını incelemyi umuyor. Yarışçı Jon Little, genlde Husky ve Malamute ırklarından kızak köpeklerinin dayanıklılığının bilim adına incelenmesi gerktiği görşünde. “Sevdikleri için koşuyorlar.” diyor ” Koşmak zorunda oldukları için değil.” Bu metabolik düğme başka köpek ırklarında da olabilir mi? Bu soruya en iyi yanıtı, dört Iditarod yarışını kaniş ırkı köpeklere koşan yarışçı veriyor. –Jeremy Berlin
Kaynak
